ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ ΣΩΜΑ
Το να δει κανείς το σώμα μέσα από τα μάτια του Darryl Babatunde Smith είναι να το δει σαν μια μορφή έτοιμη για μετάφραση. Στην καμπύλη ενός λαιμού βρίσκει την αρχαία ελληνική ποίηση, στην έκταση ενός ώμου ανακαλύπτει λατινικούς στοχασμούς, στην αυστηρή κάμψη του γόνατου, τη γερμανική περιγραφή. Ο Smith είναι ένας πολύγλωσσος—γλιστράει με ευκολία από τα ελληνικά στα γερμανικά κι από εκεί στα γαλλικά—και γι’ αυτό το έργου του δεν διαχωρίζεται ποτέ από τα κείμενα που απολαμβάνει αχόρταγα. Οι απεικονίσεις του, αντιθέτως, αναδεικνύονται από τον πλούτο που του κομίζουν οι κειμενικές μούσες του, καθώς φέρνει στο φως τις εικόνες που βρίσκονται θαμμένες στις περιγραφές των σωμάτων, της ομορφιάς, και του φυσικού-κόσμου, διάσπαρτες στη γραφή του Φιλόστρατου, του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, του Αριστοφάνη και των Ορφικών Ύμνων. Αποδίδοντας το σώμα στο χαρτί, ο Smith δημιουργεί μια εικόνα που ικετεύει να τη διαβάσεις, με η λεπτότητα της γραμμής του να δημιουργεί τις ψιθυριστές αφηγήσεις που υπογραμμίζουν τη δουλειά του.
Η διεπιστημονική αντίληψη του Smith για τον καλλιτεχνικό, ιστορικό κει κειμενικό ιστό της αρχαιότητας συμπληρώνεται από την επιλογή του μέσου του: ο Smith δουλεύει με μεταλλικούς στύλους, ένα υλικό που έγινε δημοφιλές στην Αναγέννηση της βόρειας Ευρώπης από καλλιτέχνες όπως ο Albrecht Dürer και παραμένει σχεδόν απαράλλαχτο μέχρι σήμερα. Με μικρούς στύλους αργύρου, χρυσού και χαλκού, που αποδίδουν ανεξίτηλα σημάδια, ο Smith δημιουργεί αμετάβλητα έργα που φέρουν την ίδια μονιμότητα με την πέτρα. Η λεπτότητα του μέσου αυτού παρακινεί τον θεατή να παρατηρήσει τη λεπτοκαμωμένη δουλειά με προσοχή, τεντώνοντας τον λαιμό και μισοκλείνοντας τα μάτια μπροστά στα λεπτομερή και μικροσκοπικά σχέδια. Μια τέτοια κοντινή εμπειρία θέασης είναι ίσως ξένη ως προς την τυπική διαδικασία θέασης της γλυπτικής, με την έντονη παρουσία της να ορίζει τον χώρο. Για τον Smith, όμως, η θέαση του έργου του προσομοιάζει ακόμα και με την σωματική πράξη της ανάγνωσης – σκύβουμε για να εκμαιεύσουμε την κάθε γραμμή που έχει σχεδιάσει στο χαρτί, για να αναζητήσουμε το νόημα του Smith καθώς εκείνος μας δείχνει τη θέση του στον αρχαίο κόσμο.
Η γλυπτική της αρχαιότητας, που είναι η βάση της δουλειάς του Smith, προέρχεται και η ίδια από μια κειμενικά πλούσια κοινωνία, και η μία δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη χωρίς την άλλη. Μυθολογικές πηγές αποτέλεσαν τη βάση για καλλιτεχνική έμπνευση, με ιστορίες ηρωισμού, ομορφιάς και τραφωδίας γεμάτες από εικαστικές λεπτομέρεις που έκαναν τις εικόνες των θεμάτων τους να ανδύονται από το κείμενο. Η ελληνιστική γλυπιτκή, το προϊόν της καλλιτεχνικής εποχής που ακολούθησε τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου του 323 π.Χ., ξεχωρίυει για την προκλητική της παρέκκλιση από τον ιδεαλισμό. Στα ελληνιστικά έργα που ενέπνευσαν τον Smith, όπως η Κοιμώμενη Αρίαδνη, και η Οκλάζουσα Αφροδίτης της Vienne, οι ιδανικές ανθρώπινες μορφές της κλασικής περιόδου αλλάζουν καθώς συστρέφονται, μαλακώνουν, και εκφράζουν τα πάθη που ανιχνεύονται εξίσου στις ακμάζουσες γραπτές παραδόσεις που αντικατόπτριζαν την πορεία του κόσμου της γλυπτικής. Οι φιγούρες του Smith εμφανίζονται προβάλλουν από το κείμενο, προσφέροντας εικαστική αντότητα στις λογοτενικές περισυλλογές που περιέγραφαν τους χαλαρούς μύες του ύνπου, την τσαλακωμένη μορφή της ντροπής, την εγγενή σαρκική φύση της ανθρώμπινης μορφής μας.
Μέσω της εξερεύνησης του μυθολογικού αλλά και του σημερινού σώμα- τος, ο Smith ενώνει τη σύγχρονη ταυτότητα με την ιστορημέ- νη εικαστική γλώσσα της αρχαίας τέχνης και λογοτεχνίας και πείθει τον θεατή να μεταφράσει τις εικαστικές του αφηγήσεις χρησιμοποιώντας το δικό τους γλωσσάρι κατανόησης. Ταυτόχρονα αναλογίζεται τις μορφές των γλυπτών και τη θέση του δικού του σώματος μέσα στον κλασικό κανόνα, ζωγραφίζοντας τον εαυτό του σε πολλές από τις σμιλεμένες πόζες, «χυτεύοντας» το σώμα του στις στάσεις που παρατηρούνται στις ελληνιστικές γλυπτι- κές επιρροές. Έτσι, γίνεται μέρος των αφηγήσεων που υπογραμ- μίζουν τις συνθέσεις του. Είναι ο Άναξ, που μεταμφιέζεται για να αποφύγει την τρέλα· είναι η Αριάδνη, που κοιμάται κάτω από τα άγρυπνα μάτια του Βάκχου· είναι το τυφλωμένο πουλί, που λαχταρά έναν ουτοπικό κόσμο.
Mollie Wohlforth
Υπεύθυνη χώρου, Institute of Classical Architecture and Art, Νέα Υόρκη